TÜSİAD Başkanı: Üretim yapısında radikal bir dönüşüm şart

Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği’nin (TÜSİAD) ı Ankara’da bir otelde gerçekleştirilen Yüksek İstişare Kurulu Toplantısı’nda konuşan TÜSİAD Yönetim Kurulu Lideri Orhan Turan, enflasyonla uğraşa ait açıklamalarda bulundu.

Turan, enflasyonun gerçek kesim ve hanehalkları üzerindeki tesirinin giderek artığını vurgulayarak, “Enflasyonla uğraşın gerektirdiği fedakarlıkların, hem gerçek bölümün hem de hanehalklarının dayanma gücünü zorlamaya başladığını görüyoruz. Bu nedenle, bu çabanın sırf para siyasetlerine dayanmaması, kamu kesitini de içine alacak halde bütüncül bir yaklaşımla yürütülmesi gerektiğini düşünüyoruz” dedi.

Turan, “TÜSİAD kurulduğundan beri ekonomik kalkınmayı odağına alır. Ama ekonomik kalkınmanın yolu rekabetçi piyasa iktisadının kurum ve kurallarının yerleşmesinden geçer. Bu da insan hakları kozmik prensiplerinin, fikir, inanç ve teşebbüs özgürlüklerinin, laik hukuk devletinin, iştirakçi demokrasi anlayışının sağlanmasından başka düşünülemez” sözlerini kullandı.

“Ben de önümüzdeki değerli toplumsal ve ekonomik problemleri aşabilmek için demokratik süreçlerin işlerliğini muhafazanın ehemmiyetini her fırsatta vurguluyorum” diyen Turan, “Çünkü, global jeopolitik rekabetin dünyaya büyük bir siyasal belirsizlik ve öngörülemezlik getirdiği bu devirde, pusulamız demokrasi olmalıdır” sözlerini kullandı.

“TERÖRÜN GERİ DÖNÜLMEZ BİR FORMDA GÜNDEMDEN KALKMASI ELZEMDİR”

Suriye’de yaşanan siyasi gelişmelere ait değerlendirmelerde bulunan Turan, Esad rejiminin düşmesinin akabinde yeni bir sürecin başladığını söyledi. Turan, “Yerel, bölgesel ve memleketler arası düzlemdeki aktörler ortasında var olan şiddetli çıkar çatışmaları sürecin bundan sonra nasıl evrileceğine ait birçok belirsizlik ve öngörülemezlik yaratıyor. Suriye’nin sıkıntılarının çözülmesini ve istikrarın tesis olmasını temenni ediyoruz. Lakin, gelişmeleri yakından takip etmek gerekecek. Suriye’deki gelişmeler ülkemizi de yakından ilgilendiriyor. Dünyada terörden en çok etkilenen ülkelerden biriyiz. Terörün geri dönülmez bir formda gündemden kalkması elzemdir. Geçmişte tekraren sorunun tahlili doğrultusunda teşebbüslerde bulunuldu. Dünya örneklerine bakınca, somut demokratikleşme adımlarıyla pekişmeyen teşebbüslerin, kalıcı tahlil üretmediğini görüyoruz” diye konuştu.

“PARTİLERİMİZİN KAYYUM SIKINTISINI ÇÖZMEK İÇİN BAŞLATTIĞI DİYALOĞUN SORUNUN TAHLİLİNE KATKIDA BULUNMASINI UMUYORUZ”

“Temel hak ve özgürlüklerin ve hukuk devletinin garanti altına alınması bahislerinde ara alınması gerekiyor” diyen Turan, konuşmasında belediyelere atanan kayyumlara ait değerlendirmelerde bulundu. Turan, “Son devirde, misyondan alınan seçilmiş lokal yöneticilerin yerine atanmış yöneticilerin getirilmesini toplumsal istikrar ve refah gayesiyle bağdaştıramadığımızı söylemiştik. Partilerimizin kayyım sıkıntısını çözmek için başlattığı diyaloğun sorunun tahliline katkıda bulunmasını umuyoruz. Ülkemizin dünyadaki siyasi ve ekonomik gücünü, demokrasisinin gücü ve hukuk devletinin sağlamlığı belirleyecektir” dedi.

“ENFLASYONLA GAYRETİN GEREKTİRDİĞİ FEDAKARLIKLARIN…”

“Son yıllardaki makroekonomik istikrarsızlık periyodunun akabinde uygulamaya geçilen rasyonel para siyasetleri sonucunda enflasyonla uğraşta yol kat etmeye başladık” diyen Turan, şunları kaydetti:

“Ancak enflasyon hala yüksek. Gelecek yıl için yapılan iddialar de iyiliğe çıkmamız için daha vakte gereksinim olduğunu gösteriyor. Bu süreçte sıkı para siyasetinin ve iktisattaki soğumanın devam etmesi enflasyonla çabanın bir kesimi. Ancak enflasyonla gayretin gerektirdiği fedakarlıkların hem gerçek bölümün hem de hanehalklarının dayanma gücünü zorlamaya başlamış olduğunu da görüyoruz. Bu nedenle enflasyonla çabanın kamu kesitini de içine alacak biçimde sürdürülmesi gerektiğini düşünüyoruz. Aksi halde, yalnızca para siyasetine dayanan bir yaklaşım ile enflasyonla süratli ve sonuç alıcı bir uğraş hem çok güç hem de tüm yükü gerçek kesitin ve hanehalklarının üzerine yüklüyor.

TURAN’DAN 2001 KRİZİ HATIRLATMASI

2001 krizi sonrasında uygulanan enflasyonla uğraş programını hatırlıyoruz. Bu süreçte maliye siyaseti para siyaseti ile büyük bir eşgüdüm içinde uygulanmıştı. Kamu maliyesi disipline edilmiş, kamu harcamaları, kamu açıkları ve kamu borç yükü azaltılmıştı. Tıpkı vakitte, siyasi rant maksatlı kullanılan KİT’ler özelleştirilmiş, kamu monopollerine son verilmiş, ağır düzenleme altındaki alanlar serbestleştirilmişti. Yapısal ıslahatlarla birlikte AB üyelik sürecinin gerektirdiği mevzuat ahengi da hızlandırılmıştı. Türkiye özgür piyasa iktisadının işlerliğini sağlamak doğrultusunda kıymetli bir uzaklık kaydetmişti.

“2001 KRİZİNDEN ÇIKIŞIN DEZENFLASYON SÜRECİNE İLHAM VERMESİ GEREKTİĞİNİ DÜŞÜNÜYORUZ”

Bu ıslahatların sonucu olarak Türkiye enflasyonu düşürmekle kalmamış, süratli bir büyüme patikasına da girmişti. Bu sürecin muvaffakiyetinde tahminen de en kıymetli öge, gerisindeki siyasi kararlılık ve çok güçlü mutabakattı. 2001 krizinden tüm dünyaya örnek oluşturan bir muvaffakiyetle çıkılmış olmasının içinde bulunduğumuz dezenflasyon sürecine de ilham vermesi gerektiğini düşünüyoruz. O vakit olduğu üzere artık de maliye siyasetindeki disipline azami kıymet gösterilmesini gerekli görüyoruz.

“KAYITDIŞI İKTİSAT, KAMU KAYNAKLARININ VERİMSİZ FİRMALARIN FAALİYETLERİNİ SÜRDÜRMELERİ İÇİN KULLANILMASI MANASINA GELİR”

Geçen sene ve bu sene bütçe açığı yüzde 5 civarında. OVP’de belirlenmiş bütçe açığı gayelerinin tutturulması makroekonomik dengelerin tesis edilmesi açısından belirleyici olacak. Bu açıdan vergilemede ve kaynak tahsisinde aktifliğin sağlanması ve adaletin artırılması ve kayıt dışılıkla kararlı biçimde çaba hususlarında güçlü adımlara muhtaçlık olduğunu düşünüyoruz. Kayıtdışı ile uğraş dezenflasyon sürecine takviye olmaya ilaveten piyasa iktisadının temellerinin geliştirilmesi ve verimliliğin yükseltilmesine de hizmet edecektir. Kayıtdışı yalnızca vergi geliri kaybı manasına gelmez; firmalar açısından finansmana erişim sorunu, çalışanlar açısından ise toplumsal güvenlik ve işyeri güvenliği problemleri ile iç içe geçer. Kayıtdışı faaliyet çoklukla verimsizlikle birlikte seyreder. Verimsiz ve kayıtdışı çalışan firmaların faaliyetlerini sürdürmeleri iş ve aş yaratılmasını sağlıyor gözükse de aslında yeni, verimli ve kayıtiçi çalışan firmalar için piyasada rekabet şartlarını bozar ve sonuçta daha fazla iş yaratılmasını maniler. Kayıtdışı iktisat, kamu kaynaklarının verimsiz firmaların faaliyetlerini sürdürmeleri için kullanılması manasına gelir. Halbuki kaynaklarımız kıt ve bunları faal kullanmalıyız.”

“KAMU İŞÇİSİ SAYISINDAKİ ARTIŞ KAMU HİZMETLERİNDEN DUYULAN MEMNUNİYETE YANSIMIYOR”

Kamu harcama ıslahatı çerçevesinde; iktisadın faal işleyişine katkısı olmayan kamu harcama kalemlerinde önemli tasarrufa gidilmesine, iktisadın faal işleyişine takviye verecek olan eğitim, teknoloji, üretimin yine yapılandırılması üzere alanlarda kamu kaynaklarının artırılmasına ve toplumsal devlet sorumluluğunun direkt, açık ve şeffaf uygulanan bir toplumsal siyaset ile yerine getirilmesine gereksinim olduğunu söyleyen Turan, “Türkiye’de kamu çalışanlarının sayısındaki daima artışa bakıldığında her bir hizmet kategorisi için kamu hizmetlerinin niceliğini, niteliğini ve verimliliğini ele almak gerektiği görülüyor. 2007’de 2 milyon civarında olan kamu işçisi sayısı 2017’den sonra süratli bir artışa geçerek evvel 5 milyona bu sene de 5.3 milyona ulaşıyor. Lakin, kamu işçisi sayısındaki artış kamu hizmetlerinden duyulan memnuniyete yansımıyor. Bu artış ek istihdam yaratmaya yarıyor” dedi.

“BELEDİYE KREŞLERİNİ KAPATMAK YERİNE YAYGINLAŞTIRMALIYIZ”

Kamu kaynaklarının faal kullanılması için gaye ve araç ortasındaki ahengin gözden kaçırılmaması gerekitğini söyleyen ve kamunun tüm alanlarda küçülmesi değil, tam aykırısı birtakım alanlara ayrılan kamu kaynaklarının artırılması gerektiğinin altını çizen Turan, kelamlarını şöyle konuştu:

“Daha fazla kamu kaynağına gereksinimin en yüksek olduğu alan eğitim. İlköğretimden yükseköğretim seviyesine kadar öğrenci başına yıllık harcamalar karşılaştırıldığında, Türkiye OECD ülkeleri ortasında son sıralarda yer alıyor. Şayet tüm çocuklara fırsat eşitliği sağlayacaksak okul öncesinden yükseköğretime, eğitime kâfi kamu kaynağı ayırmalıyız. Ayrıyeten eğitime ayırdığımız kaynakları da daha faal kullanmalıyız. Kaynaklar öteki yerlere değil, eğitimin niteliğini, çocukların ve öğretmenlerin âlâ olma halini ve okulların şartlarını güzelleştirmeye ayrılmalı. 3-5 yaş ortası çocuklarda okullaşma oranı MEB 2023-2024 istatistiklerine nazaran yüzde 52.6 ile OECD ülkeleri ortasında en düşük noktalarda. Eğitim kıymetli zira akla ve bilime dayanan, çağın sağladığı imkanlardan yararlanan kapsayıcı bir eğitimle gençleri geleceğe hazırlayamazsak dünyada karar süren değişime ahenk sağlayamayız.

“BİLİYORUZ Kİ SAĞLIKLI BİR İKTİSADIN BİRİNCİ KAİDESİ ÜRETİMDİR; ÜRETİM ARTIŞI YOKSA SORUN VARDIR”

Geçen hafta açıklanmış olan büyüme dataları sanayi üretiminin yüzde 2,2 gerilediğini ortaya koydu. Aslında 2022’nin birinci çeyreğinden bu yana sanayi üretimindeki artış, daima olarak gayrisafi yurt içi hasıladaki artışın altında kalmış. 2022 yılında toplam büyüme yüzde 5,3 iken sanayi üretimi artışı yüzde 1,2 olmuş. 2023 yılında da yüzde 5,1’lik toplam büyümeye karşılık sanayi üretimindeki artış yüzde 1,6’da kalmış. Bu yılın tamamı için de fotoğraf misal olacak. Bu yılın ikinci çeyreğine kadar tarım bölümünde de üretim artışı daima gayrisafi yurt içi hasıladaki artışın altında. Hizmetler dalında ise son beş çeyreğin dördünde birebir durum görülüyor. Biliyoruz ki sağlıklı bir iktisadın birinci koşulu üretimdir; üretim artışı yoksa sorun vardır. Üretim yavaşlıyorken tüketim canlı kalmaya devam ediyorsa dış açıkla ve enflasyonla gayret zorlaşır.

“AÇIKÇASI, ÜRETİM YAPISINDA SÜRATLİ VE RADİKAL BİR DÖNÜŞÜM ŞART”

Enflasyonda kalıcı muvaffakiyet için endüstride, tarım ve hayvancılıkta ve hizmetler bölümünde üretim şartlarının güzelleştirilmesi gerekir. Ancak üretim yapısında dönüşümünün sağlanması, dünyada karar süren teknolojik değişimlere ve etraf ve güç siyasetlerindeki eğilimlere ahenk sağlamak için de koşul. Dünya üretimi ve ticareti artık yüksek teknolojili eserlerde meydana geliyor. Düşük teknolojili dallarda düşük fiyatlarla rekabet ederek yavaşlayan global ticaret ortamında ihracatımızı artırmaya devam edemeyiz. İhracatımızda yüksek teknolojili eserlerin hissesini artırmalıyız. Ancak ülkemizde yüksek teknoloji faaliyetlerinde yer alan teşebbüslerin oranı yüzde 1 bile değil. Açıkçası, üretim yapısında süratli ve radikal bir dönüşüm koşul. Her teknolojik değişim, firmalar ortasındaki rekabeti ağırlaştırıyor.