Türkiye’nin bölgesel eşitsizlik karnesi: Kalkınmada uçurum derinleşiyor

OECD’nin son raporu, Türkiye’nin bölgesel kalkınma, işsizlik ve iklim değişikliğiyle uğraşındaki yetersizlikleri gözler önüne serdi. Bölgesel eşitsizliklerin toplumsal ve ekonomik istikrarı tehdit eder boyuta ulaştığına dikkat çekilen rapor, sürdürülebilir kalkınma için esaslı siyaset değişikliklerine gereksinim duyulduğunu vurguluyor.

OECD’nin kentleri ele aldığı son raporu, Türkiye’nin bölgesel kalkınma, işsizlik, konut fiyatları ve iklim değişikliğiyle çabasında çarpıcı datalar sundu. Ülkede bölgesel eşitsizliğin derinliği raporla bir defa daha gözler önüne serildi. Raporda, bölgesel kalkınmadaki dengesizlikler, ekonomik büyüme oranları, bayan istihdamı, konut fiyatları ve iklim değişikliğiyle çabaya ait tespitler de bulunuyor. İktidarın aktüel siyasetleri sürdürülebilir kalkınma ve bölgesel eşitsizliklerle gayrette epeyce eksik.

Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD), “Bir Bakışta Kentler 2024” raporunu yayınladı. Raporda, Türkiye’ye dair bulgu ve yorumlara da yer verildi. Ülkede bayanların işgücüne iştirak oranı OECD ortalamasının yarısından bile az düzeyde kaldı. İşsizlik oranları ve bölgesel ekonomik uçurum raporda dikkat çeken başlıklar ortasında yer aldı. Ülkede pek çok bölgenin kalkınması, siyaset değişikliğinden geçiyor.

Raporda, Türkiye’nin mevcut siyasetlerinin sürdürülebilir kalkınma maksatlarını desteklemekte yetersiz olduğu sonucuna ulaşıldı. Bölgeler ortasındaki gelişmişlik farkının, toplumsal ve ekonomik istikrarı tehdit eden bir boyuta ulaştığı belirtildi. Türkiye’de bayanların işgücüne iştirak oranı, OECD ülkeleri ortasında en düşük düzeylerde yer aldı. Bayanların işgücüne iştirakindeki büyük eşitsizlik, ekonomik büyüme amaçları önünde önemli bir mahzur teşkil ediyor. Raporda, bayan istihdamının artırılmasının ekonomik kalkınmanın kilit noktalarından biri olduğu söz edildi.

EN ÇOK ANTEP, ADIYAMAN, KİLİS BÜYÜDÜ

Türkiye, kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) büyüme oranları, her bölgede farklılık gösterdi. Bilhassa büyükşehirler ile kırsal gölgeler ortasındaki farklılıklar dikkat çekti. Ülkede, enflasyondan arındırılmış kişi başına düşen GSYH büyüme oranları,

Antep, Adıyaman, Kilis bölgesi yüzde 8,5’lik büyüme oranıyla ülkedeki başka bölgelerin önüne geçerek birinci sırada yer aldı. Adana, Mersin bölgesi yüzde 7,65’lik oran ile, Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir’i kapsayan bölge de yüzde 6,58 ile bu bölgeyi takip etti. İzmir’de bu oran yüzde 5,98, İstanbul’da yüzde 5,44 oldu.

Türkiye’nin kişi başına düşen GSYH büyüme oranı yüzde 5,19 olurken OECD ortalaması da yüzde 1,1 olarak gerçekleşti. Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane bölgesi, OECD ortalamasının da altında kalarak yüzde 0,25’te kaldı.

KONUTTA FARK 2 KAT

Konut fiyatlarında büyük kentler, daha küçük kentleri ortalamada 2’ye katladı. Türkiye’deki büyük kentler ile küçük kentler ortasındaki fiyat farkı, OECD ortalamasından bariz halde daha yüksek gerçekleşti. Kimi bölgelerde farklar çok daha yüksek düzeylere ulaştı. OECD ortalamasında ise büyük kentlerdeki konut fiyatları, küçüklere oranla yüzde 68 daha yüksek. Türkiye, bu oranda da OECD ortalamasını aştı. Raporda, düşük gelir kümelerinin Türkiye’de konut sahibi olmasının giderek zorlaştığının altı çizildi.

KADINLARIN İŞGÜCÜNE İŞTİRAKİ DİPTE

Türkiye’de bayanların işgücüne iştiraki, OECD ülkeleri içinde tabanda. Türkiye genelindeki bayan istihdam oranı OECD ortalamasının hayli gerisinde. Bayanların işgücüne iştiraki OECD ortalamasında yüzde 65,5, Türkiye’de ise resmi datalara nazaran yüzde 35,5 düzeyinde.

Ülkede bayanların işgücüne iştirakinin en yüksek olduğu bölge yüzde 45 ile Kastamonu, Çankırı, Sinop bölgesi. Bu bölgede dahi oran, OECD ortalamasının hayli gerisinde. Antalya, Isparta, Burdur bölgesinde de oran yüzde 44,6.

Kadınların işgücüne iştirakinin en düşük olduğu bölgelerde, zelzeleden etkilenen Hatay, Maraş, Osmaniye yüzde 23,1 ile üçüncü oldu. Urfa, Diyarbakır bölgesinde bu oran yüzde 21,8’de kalırken en düşük oranlı bölge yüzde 21 düzeyi ile Mardin, Batman, Şırnak, Siirt oldu.

• OECD ortalaması: %65,5

• Kastamonu, Çankırı, Sinop: %45

• Antalya, Isparta, Burdur: %44,6

• Türkiye geneli: %35,5

• Hatay, Maraş, Osmaniye: %23,1

• Urfa, Diyarbakır: %21,8

• Mardin, Batman, Şırnak, Siirt: %21

Resmi TÜİK bilgileri ile düşük tutulmaya çalışılan işsizlik oranları, bu haliyle dahi OECD ülkelerini katladı. Kimi bölgelerdeki işsizlik, OECD ortalamalarının 4 katına kadar çıktı.

• Van, Muş, Hakkari, Bitlis: %17,8

• Hatay, Maraş, Osmaniye: %15,6

• Ankara: %11,3

• İstanbul: %8,9

• Aydın, Denizli, Muğla: %8,3

• OECD ortalaması: %4,72

YEŞİL DÖNÜŞÜM HAYAL

Türkiye, iklim değişikliğinden en çok etkilenen bölgeler ortasında yer alıyor. Bilhassa kurak ve yarı kurak bölgeler, sıcaklık artışları ve yağış rejimindeki değişiklikler nedeniyle daha fazla tehdit altında. OECD raporu, tarıma dayalı iktisada sahip kırsal bölgelerde, çok hava olaylarının olumsuz tesirlerine dikkat çekti. İklim krizi, ekonomik dengesizliklerin derinleşmesinde tesirli oldu. Rapora nazaran Türkiye’de emisyonlar büyük ölçüde sanayi, ulaşım ve güç dallarından kaynaklanıyor. Bununla birlikte büyük kentler, yenilenebilir güce geçişte daha süratli ilerliyor. Yatırım yetersizliği ile faal siyasetlerin uygulanmaması, kırsal bölgelerin bu dönüşümde geride kalmasına sebep oldu. Net sıfır karbon emisyonu maksadı, bu bölgelerde ‘hayal’ olarak kaldı.

Rapora nazaran, Türkiye’nin birtakım bölgelerinde sıcaklık artışları OECD ortalamasının üzerinde. Kırsal alanlarda artan sıcaklıklar, ziraî üretimi ve su kaynaklarını direkt etkilerken Türkiye’deki emisyon azaltımı, OECD ortalamalarına kıyasla daha yavaş ilerliyor. Raporda, “Yerel idarelerin siyasetler geliştirmesinin önünün açılması dönüşümü hızlandırabilir” denildi.

Kaynak : Para Analiz