Tek adam rejiminin ekonomik bedeli yüksek oldu

CHP’nin 2025 Merkezi İdare Bütçesi’ne ait muhalefet şerhi, Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin (CHS) yürürlüğe girmesiyle ortaya çıkan ekonomik problemleri kapsamlı bir formda ele aldı.

Raporda, 2017 Anayasa değişikliği ile hayata geçen sistemin, iktisattaki temel göstergelerde önemli bozulmalara neden olduğu vurgulandı. Sistemin ekonomik sonuçları “tek adam rejiminin ağır bedeli” olarak nitelendirilirken, büyüme suratından enflasyona, gelir dağılımından kamu idaresine kadar birçok alanda meselelerin derinleştiği tabir edildi.

Ekonomik Büyümede Yavaşlama ve Kalıcı Sorunlar

Raporda, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin ekonomik büyüme üzerindeki olumsuz tesirleri detaylı bir biçimde tahlil edildi. 2018’den itibaren büyüme oranlarında bariz bir düşüş yaşandığı vurgulanarak, 2018’de yüzde 3, 2019’da yüzde 0,8 ve 2020’de pandemi nedeniyle yüzde 1,9 üzere düşük oranların, Türkiye’nin potansiyelinin gerisinde kaldığı tabir edildi. 2021’de pandemi sonrası gerçekleşen yüzde 11,4’lük büyüme oranı, istikrarsız bir ekonomik düzgünleşme olarak değerlendirildi ve bu büyümenin kalıcı yapısal sorunlara tahlil getiremediği belirtildi.

Raporda yer alan bilgiler, sistemin yürürlükte olduğu devirde yıllık ortalama büyüme oranının yüzde 4,4 düzeyinde kaldığını, bunun da Türkiye’nin genç ve dinamik nüfusuna iş yaratmada yetersiz kaldığını gösteriyor. Ayrıyeten, sistemin tesiriyle ortaya çıkan ekonomik büyüme suratının yüzde 3,2 civarında olduğu ve bunun sürdürülebilir kalkınma amaçlarını yakalamaktan uzak bir performans sergilediği söz edildi.

Çift Haneli Enflasyon ve Gelir Kaybı

Muhalefet şerhi, enflasyonun Türkiye iktisadı üzerindeki yıkıcı tesirlerini de masaya yatırdı. Raporda, rejim değişikliğinden sonra uygulanan iktisat siyasetlerinin enflasyonu adeta “kader” haline getirdiği tabir edildi. Bilhassa 2022 yılında resmi datalara nazaran yüzde 85’e ulaşan enflasyonun, bağımsız kuruluşlar tarafından yüzde 100’ün üzerinde hesaplandığı belirtildi. Bu yüksek enflasyon oranlarının, vatandaşların alım gücünü düşürdüğü ve geniş halk kısımlarını yoksulluk hududuna ittiği vurgulandı. Raporda, ekonomik istikrarsızlığın direkt tesiri olarak, vatandaşların gelir seviyesinde keskin bir düşüş yaşandığına dikkat çekildi.

Kamu İdaresinde Bozulma ve Kontrol Sorunları

Raporda, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin kamu idaresindeki tesirleri de ayrıntılı bir formda ele alındı. Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle kamu harcamalarının kontrolsüz bir halde arttığı, parlamentonun bütçe üzerindeki tesirinin neredeyse büsbütün ortadan kalktığı belirtildi. Ayrıyeten, devlet kurumlarında liyakat unsurunun terk edilmesi, bürokrasinin aktifliğini azalttı ve ekonomik krizlerin temel nedenlerinden biri olarak gösterildi. Yeni sistemle birlikte kamu idaresinin siyasi iradenin denetimine geçtiği ve bu durumun kurumlar ortası işleyişte aksamalara yol açtığı tabir edildi.

Dış Borç Yükü ve Döviz Kısır Döngüsü

Türkiye’nin dış borçlanma oranlarındaki artışa da dikkat çekilen raporda, dış borç yükünün sürdürülemez düzeylere ulaştığı belirtildi. Dolarizasyon oranının yüzde 70’e yükseldiği ve döviz endeksli mevduat siyasetlerinin ekonomik yapıyı daha da kırılgan hale getirdiği vurgulandı. Dış borçlanma maliyetlerinin yüzde 7-8 düzeylerine yükselmesi, kalkınma için kullanılabilecek kaynakların faiz ödemelerine gitmesine neden oldu. Bu durum, ekonomik büyümenin finansmanını zorlaştırarak sürdürülebilir kalkınma gayelerinden uzaklaşıldığını gösteriyor.

Gelir Dağılımında Artan Eşitsizlik

Raporda gelir dağılımındaki bozulmaların dikkat cazip bir biçimde arttığı bilgilerle ortaya konuldu. 2016 yılında ücretlilerin ulusal gelirden aldığı hisse yüzde 36,3 iken, 2022’de bu oran yüzde 26,3’e geriledi. Tıpkı devirde sermayenin ulusal gelirden aldığı hisse ise yüzde 47,5’ten yüzde 53,7’ye yükseldi. Bu tablo, varlıklı ile fakir ortasındaki uçurumun derinleştiğini ve ekonomik büyümenin toplumun geneline yayılamadığını ortaya koyuyor. Muhalefet şerhi, gelir eşitsizliğinin toplumsal meselelere taban hazırladığını ve toplumda adalet hissini zedelediğini vurguladı.

Sonuç ve Değerlendirme

Muhalefet şerhinde, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin ekonomik manada sürdürülemez bir yapı yarattığı tabir edilerek, bu sistemin Türkiye’ye önemli bir ekonomik fatura çıkardığı belirtildi. Bilhassa ekonomik büyüme, enflasyon, gelir dağılımı ve kamu idaresi üzere temel alanlarda yaşanan problemlerin, sistemin yol açtığı yapısal bozulmalardan kaynaklandığına dikkat çekildi. Ekonomik ıslahatlara acil gereksinim duyulduğu vurgulandı ve toplumsal refahın artırılması için idare anlayışında esaslı değişikliklere gidilmesi gerektiği tabir edildi.

Kaynak : Para Analiz