ANALİZ:  Ekonomi  “teknik resesyonda”

Türkiye iktisadı yıllık %2,1 ile piyasa (%2,5) beklentisinin altında büyüdü. Mevsim ve takvim  etkilerinden arındırılmış bilgiye nazaran, çeyreksel bazda 2Ç24 için daha evvel %0,1 büyüme olarak açıklanan data, %0,2 daralma olarak revize edildi. 3. çeyrekte de iktisat evvelki çeyreğe nazaran %0,2 daraldı. Böylelikle Türkiye iktisadı çeyreksel bazda iki çeyrek üst üste küçüldü.3Ç24’te  Çeyreksel datalara nazaran, 4 çeyreklik büyüme eğilimi %0.6’dan %0.5’e indi.

Dış talebin ulusal gelire tesiri yükseldi

3Ç24’teki yıllık büyüme dinamikleri, dış talebin büyümeye katkı sağlarken, iç talebin sonlu da olsa büyümeyi aşağı çektiğini gösterdi. Dış talebin katkısı evvelki çeyreğe nazaran arttı. Stoklar dahil iç talep ise büyümeyi Covid-19 devri sonrası birinci defa düşürücü tesir yaptı. Özel tüketimin büyümeye katkısı 2Ç24’e nazaran artsa da kamu tüketiminin ve yatırımların yıllık bazda azalması iç talepteki zayıflıkta tesirli oldu. Bu üç kalem toplamda büyümeyi üst çekse de stokların daraltıcı tesiri toplam iç talebin net tesirinin düşürücü tarafta olmasına neden oldu.

3Ç24’te ihracatın büyümeye sonlu, ithalatın ise daha bariz büyümeyi artırıcı tesiri var. Dış talebin müspet katkı yapmaya devam etmesi olumlu olsa da yatırımların 7 çeyrek büyüdükten sonra 3Ç24’de daralması ekonomik görünüm için olumsuz.

Büyüme  2024-2025’te zayıf seyredecek

IMF son raporunda, global büyüme kestirimini 2024 yılı için %3,2 düzeyinde korurken, 2025 için %3,3’ten %3,2’ye düşürdü. Türkiye 2024 ve 2025 yılı büyüme varsayımları %3.0 ve %2,7 olarak açıklandı. ABD seçimleri sonrasında global ticarete ait riskler bölgesel büyüme eğilimleri üzerinde aşağı istikametli tesir yaratabilir.

Türkiye iktisadı Ocak-Eylül periyodunda yıllık %3,2 büyüdü. Yılın son çeyreğine ait öncü datalar, zayıf büyüme eğiliminin devam ettiğine işaret ediyor. Büyüme iddialarımız 2024 ve 2025 yılları için sırasıyla %3,2 ve %2,5.

Dengeli büyüme eğiliminin önümüzdeki çeyreklerde de devam edeceğini kestirim ediyoruz.

Detaylarda öne  çıkanlar

• 3Ç24’te 2,1 puanlık büyümede dış talep katkısı 2,2 puan, iç talep katkısı –0,1 puan oldu
• 3Ç24’de 2,1 puanlık büyümede dış talep katkısı 2,2 puan, iç talep katkısı –0,1 puan oldu. Özel tüketimin katkısı evvelki çeyreğe nazaran 1,1 puan artarak 2,2 puan oldu. Özel tüketim katkısı 2Ç24’e nazaran artsa da son 4 çeyrek ortalaması olan 5,5 puanın altında kalarak yavaşlama trendinin devam ettiğine işaret etti.
• Kamu tüketimi 1Ç21 sonrası birinci defa yıllık bazda azalarak büyümeyi (0,1 puan) aşağı çekti.
• Toplam yatırımlar da 3Ç22 sonrası birinci defa büyümeyi düşürücü (0,2 puan) tesir yaptı.
• Önceki on beş çeyrekte olduğu üzere 3Ç24’te de stok değişimi büyümeyi aşağı çekerken, tesiri 2,0 puan ile evvelki çeyreğe nazaran arttı. Stoklar hariç iç talebin büyümeye katkısı, 1,9 puan ile evvelki çeyreğin 0,7 puan üstünde gerçekleşti. Artışta özel tüketim yıllık büyümesindeki hızlanma (%1,5’ten %3,1’e) tesirli oldu.
• Özel tüketim harcamaları tarafında, 4 çeyreklik datalar, dayanıksız mal kümesi dışındaki alt kümelerde büyümenin 3Ç24’te evvelki çeyreğe nazaran yavaşladığını gösterdi. En süratli büyüme %8 ile dayanıksız mal kümesinde olurken, hizmetlerde büyüme %2 ile hudutlu kaldı.
• Yatırımlar tarafında, 4 çeyreklik datalar inşaatta büyümenin hudutlu yavaşladığını gösterirken, makine ve teçhizatta ise besbelli daralmaya işaret etti. 3Ç24’te makine ve teçhizat yatırımları yıllık %17 daralırken, inşaat yatırımları %4 ile büyümeye devam etti.
• Son 4 çeyrek eğilimlerine nazaran, 3Ç24’te yatırımda daha besbelli olmak üzere özel ve kamu tüketimi ivme kaybetti.
• 3Ç24’te yıllık bazda ihracat yıllık bazda %0,8 hudutlu artarken, ithalat %9,6 daraldı. Büyümeye ihracat evvelki çeyrekte olduğu üzere 0,2 puan katkı yaptı. İthalat ise büyümeyi 2,0 puan üst itti.
• 3Ç24’te yıllık bazda sanayi (%2,2), “mesleki, idari ve dayanak hizmet faaliyetleri“ (%0,3) ve “diğer hizmet faaliyetleri” (%2,4) küçüldü. Büyümeye en yüksek katkı sağlayan üç dal tarım (0.5 puan), inşaat (0.4 puan) ve hizmet (0.3 puan) oldu. 2Ç24’te olduğu üzere 3Ç24’te de imalat sanayi büyümeyi 0,4 puan aşağı çekti. Evvelki çeyreğe nazaran zayıflamanın besbelli olduğu bölümler hizmet ve bilgi&işlem olurken; büyüme finans&sigorta, inşaat ve “kamu idaresi, eğitim, insan sıhhati ve toplumsal hizmet faaliyetleri” dalında sürat kazandı.

BBVA Garanti Yatırım

Yazar:  Nihan Ziya Erdem

Kaynak : Para Analiz